به گزارش خبرنگار تشکل های دانشجویی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ در انقلاب های معاصر، جنبش دانشجویی اهمیت و موقعیت والایی دارد؛ اهمیتی را که سیاست مداران جهان برای حرکت های دانشجویی قائلند، دیدگاه مثبتی که توده ها و اقشار مختلف مردم نسبت به قیام ها و جوشش های دانشگاهی دارند همه از برکت خصوصیاتی است که دانشجو و دانشگاه دارد.
در روزهای اخیر نیز مسئله حجاب در کشور تبدیل به یک مسئله مهم شده و لایحه حجاب و عفاف بعد از تقدیم به مجلس شورای اسلامی دچار تغییراتی از جانب نمایندگان و کارشناسان این حوزه فرهنگی شده است که انتقادات و پیشنهادات متنوعی را به همراه داشته است.
از این رو «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ در گفت‌وگو با ریحانه لالجینی، نائب دبیر انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه تهران، ساجده صداقت، دبیر واحد زنان و خانواده انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه خوارزمی، عطیه اسکندری، عضو انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه خوارزمی پیرامون میزان بازدارندگی لایحه حجاب و عفاف همچنین نقش جریان دانشجویی در مواجهه با مسئله حجاب پرداخته است که در ادامه می خوانید:
سوال: موضوع امر به معروف باید در جامعه باشد یا نباشد؟
عطیه اسکندری، عضو انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه خوارزمی به این پرسش اینگونه پاسخ داد: دو نوع برداشت میتوان داشت. ابتدا اینکه آیا امر به معروف در جامعه موضوعیت داشته باشد، یا خیر، و برداشت دوم این است که آیا خود امر به معروف در جامعه باشد یا نباشد. پاسخ بنده نسبت به هردو سوال یکسان است و هردو باید باشند. اگر امر به معروف در جامعه موضوعیت نداشته باشد، و نسبت به آن دغدغه ای نباشد، طبیعتا راه حلی نیز برای ارتقای آن ارائه نخواهد شد. زمانیکه می‌بینیم در روایات آنچنان نسبت به مسئله امر به معروف تاکید شده که نسبت تمامی افعال خیر به امر به معروف و نهی از منکر نسبت قطره به دریاست و وقتیکه ترک آن منجر به تسلط اشرار بر جامعه خواهد شد، یعنی امر به معروف باید باشد.
وی در ادامه گفت: حتی خداوند هم طبق آیه (ان الله یامر بالعدل و الاحسان) آمر به معروف است. تمامی اینها نشان از ضرورت موضوعیت داشتن، و ضرورت وجود امر به معروف و نهی از منکر در جامعه است. اما در حال حاضر، علت ناپسند دانستن آن توسط بخشی از جامعه، تصور نادرست نسبت به آن است.
اسکندری: نگاه حال حاضر جامعه به امر به معروف صرفا بیان عباراتی همچون "خواهرم حجابت" است و تا زمانیکه چنین پیش زمینه‌ای نسبت به مقوله‌ی امر به معروف درجامعه حاکم است، به طور قطع اثر مثبتی نخواهد داشت. با این اوصاف تذکر لسانی نداشته باشیم؟ هیچوقت نمیتوانیم بگوییم کلام ما اثر گذار نخواهد بود. اگر قول این باشد و نیت خالصانه، هرچند اندک اما تاثیر خودش را خواهد داشت.
ریحانه لالجینی، نائب دبیر انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه تهران در پاسخ به این پرسش اینگونه گفت: نظر من درباره امر به معروف این است که در شرایط فعلی چون تنش ایجاد می شود امر به معروف لسانی تاثیری ندارد. یک استادی می‌گفت امر به معروف را زمانی باید انجام دهید که می‌دانید اثر دارد و چیزی که می‌دانید اثر ندارد نباید انجام دهید.
وی در ادامه گفت: در بحث حجاب در شرایط کنونی وقتی خانمی روسری‌اش را انداخته و در جامعه تنش و دو قطبی ایجاد شده و شکاف اجتماعی بین دو گروه افزایش یافته، اصلا جایی برای امر به معروف نمانده و چه بسا امر به معروف به خاطر آن پیشفرض‌هایی که افراد درباره هم دارند شرایط را بدتر کند.
وی افزود: حرف این نیست که باید رها کنیم و به حجاب کاری نداشته باشیم، اما اولویت‌بندی مسائل کلان کشور خیلی مهم است. یک سری مسائلی وجود دارد که دغدغه عموم مردم است و همه لمس‌اش می‌کنند؛ مثل همین شرایط بد اقتصادی اینها اولویت دارند و اگر اصلاح شوند رابطه مردم با دولت بهتر می‌شود و حرف‌شنوی بیشتری هم خواهند داشت.
ساجده صداقت، دبیر واحد زنان و خانواده انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه خوارزمی در پاسخ به این سوال گفت: در توصیه ی حضرت لقمان به فرزندشان ایشان می فرمایند: یَا بُنَیَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنکَرِ وَاصْبِرْ عَلَىٰ مَا أَصَابَکَ إِنَّ ذَٰلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ ﭘﺴﺮﻛﻢ ! ﻧﻤﺎﺯ ﺭﺍ ﺑﺮﭘﺎ ﺩﺍﺭ ﻭ ﻣﺮﺩم ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩ ﻭﺍﺩﺍﺭ ﻭ ﺍﺯ ﻛﺎﺭ ﺯﺷﺖ ﺑﺎﺯﺩﺍﺭ ﻭ ﺑﺮ ﺁﻧﭽﻪ [ ﺍﺯ ﻣﺸﻜﻠﺎﺕ ﻭ ﺳﺨﺘﻲ ﻫﺎ ] ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﻰ ﺭﺳﺪ ﺷﻜﻴﺒﺎیی ﻛﻦ، ﻛﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺭی ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻠﺎﺯﻣﺖ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺍﺯ ﻭﺍﺟﺒﺎﺕ ﺍﺳﺖ .(١٧)
وی گفت: همین دستور قرآنی به خوبی مبین جایگاه مهم این مسئله است اما باید نکاتی را در این راستا مدنظر قرار دهیم و آن تبیین معنا و نظام اولویتی این فریضه، صحبت کردن با آحاد جامعه در جهت پذیرفتن جایگاه هر معروف و منکر است یعنی در ابتدا فرد باید معروف را به عنوان معروف و منکر را به عنوان منکر عقلا یا عرفا پذیرفته باشد تا در بحبوحه این جنگ شناختی راه را از چاه بازشناسد.
صداقت افزود: در ضمن گره زدن این نظام به موضوعاتی چون حجاب صرفا تقلیل جایگاه این امر مهم تربیتی و بازی کردن با اذهان است. امر به معروف و نهی از منکر به تمامی معروفات و منکرات اجتماعی از قبیل سخن چینی، رانت، اختلاس، دروغ گویی، مبالغه و غلو و امثالهم را در بر می گیرد.
سوال: بنظر شما لایحه حجاب چقدر بازدارندگی دارد؟
عطیه اسکندری: جدای از نقدهای ریز و درشتی که به لایحه عفاف و حجاب وارد است، اما وجود چنین لایحه‌ای در قوانین لازم است. البته تا زمانیکه سیاست گذاری های دولت و شورای عالی انقلاب فرهنگی در فرهنگ تغییر نکند و ارتقا نیابد، و تا زمانیکه خانواده مخاطب دولت نباشد، هر لایحه‌ای در این خصوص، هر چقدر هم عالی و کامل باشد باز هم بازدارندگی نخواهد داشت و اگر داشته باشد موقتی خواهد بود و در نهایت منجر به افزایش خشم عمومی خواهد شد.
وی افزود: تصویب لایحه نسبت به موضوع عفاف و حجاب لازم است اما به تنهایی موثر نخواهد بود. تغییر سیاست های آموزش و پرورش و وزارت علوم به بهبود این روند کمک خواهد کرد. اما باز هم کافی نیست. چرا که خانواده مخاطب اصلی دولت نخواهد بود. یعنی اگر صرفا دانشجو و دانش آموز مخاطب دولت شوند، جایگاه مادر و پدر چگونه تعریف خواهد شد؟ و چه برنامه ای برای آنها وجود خواهد داشت؟
ساجده صداقت: در رابطه با وضعیت پوشش که همان حجاب شناخته می شود باید در ابتدا به معنای کلمه اندیشید تا زمانی که همچنان در این فضا خلاء گفتمانی وجود دارد و حجاب به صورت امری مردانه تعریف شده است؛ یعنی به جای آن که به مظهر عقلانیت و بعد زنانه و اثار و برکات شخصی توجه کنیم از آن غفلت کرده ایم و صرفا به ادای پوسته ی آن بسنده نموده ایم .
صداقت در ادامه گفت: پس نباید انتظار داشت قانون این خلاء را پر نماید؛ اما با این حال در مواجهه با لایحه ی عفاف و حجاب که جامعه هدف آن درصدی از افراد مکشوفه را شامل می شود، خود این افراد طیف های گوناگونی را در بر میگیرند.
وی افزود: هم چنین جریمه های مالی لحاظ شده در این لایحه که سطح بندی دارند می تواند تا حد معقولی بازدارندگی ایجاد نماید. لکن لازم به ذکر است که این مساله طیف گسترده ای از مردم را در بر میگیرد که برای برخورد با هر یک باید رویکرد ویژه ای را اتخاذ کرد . بنابر این در ادامه تصویب لایحه ای شدید تر مبتنی بر برخورد قاطع و جدی می تواند اقلیت مکشوفه را نیز در بر بگیرد.
ریحانه لالجینی: چقدر خوب است که جریان دانشجویی در ارائه راهکار دخالت کند و اگر می‌گوید فلان کار فرهنگی غلط است دنبال راهکار جایگزین باشد و مسئولین به این راهکار توجه کنند.
این جریمه نقدی که برای حجاب قرار داده‌اند واقعا یک حرکت بچگانه است و اصلا جواب نمی دهد.
وی گفت: اگر کسی پولش را داشته باشد حجابش را می‌گذارد کنار! انگار ما یک امر معنوی مثل حجاب را با پول می‌توانیم برابر کنیم و ارزش‌گذاری نقدی داشته باشیم. واقعا نمی‌شود اینگونه قیاس کرد. این کار ها مردم را دور می‌کند. آن کسی که پول دارد حجابش را بر می‌دارد و کسی هم که پول ندارد و مجبور است حجابش را حفظ کند نفرتش بیشتر می‌شود و بیشتر فاصله میگیرد.
سوال: نقش جریان دانشجویی در مواجهه با مسئله حجاب چیست؟
عطیه اسکندری: ساده ترین پاسخ و مشکل ترین راه حل، باز کردن باب گفت و گوست. حتی اگر میخواهیم تذکر لسانی هم داشته باشیم، یادمان نرود که رسول دین ما برای هدایت مردمش خود را به مشقت انداخت. باید دلسوز بود و محبت کرد تا دلها نرم شود! قلبی که سخت باشد حرف حق برآن اثر گذار نخواهد بود.
وی گفت: مقصود محبت به مغرضان نیست، بلکه آنهایی که به واسطه بهره مند نبودن نعمت های معنوی در زندگی‌شان، و عدم آگاهی کافی، درکی از مسئله حجاب و دغدغه‌های دینی ندارند. تا زمانیکه او قشر مذهبی را دشمن خود قلمداد می‌کند، گفت و گویی شکل نخواهد گرفت.
ریحانه لالجینی: رسالت جنبش دانشجویی همیشه رساندن صدای مردم و مستضعفان به حاکمان بوده است. در حجاب هم همین است؛ دانشجویان فعال در تشکل‌ها افرادی هستند که هم با عموم مردم و هم با مسئولین در ارتباطند و دغدغه این را دارند که حرف برسانند. کاری که می‌توانیم انجام دهیم این است که راهکار و پیشنهاد بدهیم و یکی از پیشنهادهای اصلی هم همین اولویت‌بندی مسائل کلان کشوری است. روی یک موضوعی که اینقدر برجسته شده و دو قطبی ایجاد کرده اینقدر شدید متمرکز نشویم. با حل شدن برخی مسائل دیگر میتوان به این قضیه هم کمک کرد.
وی افزود: جریان دانشجویی باید مسائل را منطقی و علمی بررسی کند و دانشجویان را از فضای احساسی و هیجانی خارج کند. دانشجویان در این بازه سنی با منطق برخورد می‌کنند و دنبال این هستند که یک حرف را با استدلال قبول کنند و اگر اینگونه برایشان گفته شود احتمال پذیرش بالاتر است.
ساجده صداقت: دررابتدا لازم به ذکر است که حجاب یک نامساله است و مساله اصلی دانشجوی دختر ما هویت اسلامی ایرانی است.در حالی که حجاب یکی از بروزات بیرونی این مساله است. بنابر این جریان دانشجویی میتواند با مدنظر قرار دادن این مساله شروع به گفتمان سازی ابتدا در سطح دانشگاه و سپس در سطح جامعه نماید.
وی در ادامه گفت: از طرفی تبیین صحیح الگوی سوم زن و نشر روایت صحیح در میان هجمه های گوناگونی که اینک در باب این مسائل مطرح است، تفوق این الگو را نسبت به الگو های غربی و شرقی به خوبی نشان خواهد داد. نکته دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد برداشتن موانع از سر راه تحقق الگوی سوم است . به عنوان مثال تصور نادرست از شغل خانه داری و روایت های فمنیستی از مشاغل گوناگون اتفاقی است که جامعه زنان و دختران ایرانی مشاهده می شود و نیاز به اصلاح دارد.
صداقت: در نهایت جامعه با وفاق و هم دلی پیش خواهد رفت؛ بنابر این در پایان این وفاق و همدلی است که تک تک افراد این مرزو بوم را به هم پیوند می زند . در نتیجه هم افزایی و تشکیل اجتماعاتی که ما را بر محور باورهای مشترکمان دور هم جمع می کند نقطه امن همه ماست.
گزارش از علی پیراینده
